İnsanı tanımaq və İslama dəvət

İslama dəvət yalnız bir təbliğ forması deyil, insanın ruhuna toxunan, onun daxili aləmini anlamağı tələb edən bir yoludur. İnsan müxtəlif qatlarda mövcud olan bir varlıqdır. Onun həm ümumbəşəri, həm məhəlli, həm də fərdi xüsusiyyətləri vardır. Bu xüsusiyyətləri nəzərə almadan insana yönələn bir çağırış bəzən boşluğa atılmış sözlər kimi səslənə bilər.

Ümumbəşəri xüsusiyyətlər insanın fitrətində kök salmış dəyərlərdir. Məsələn, ədalət arzusu, sevgi və mərhəmət duyğusu, qorxu və ümid hissi hər bir insanda eynidir. İnsan harada yaşamasından, hansı millətə mənsub olmasından asılı olmayaraq bu duyğuları daşıyır. İslama dəvət də məhz bu fitri dəyərlərə müraciət etməli, insanın içində gizlənmiş haqq axtarışını oyatmalıdır.

Lakin insan yalnız fitrətindən ibarət deyil. O, müəyyən bir mühitdə, müəyyən bir cəmiyyətin içində böyüyür və formalaşır. Burada onun məhəlli xüsusiyyətləri ortaya çıxır. Bir xalqın mədəniyyəti, ənənələri, gündəlik ünsiyyət dili digərindən fərqli ola bilər. Bu səbəbdən dəvətçi universal həqiqətləri təmsil etsə də, onları yerli xüsusiyyətləri nəzərə alaraq təqdim etməlidir. Əks halda, söz öz hədəfinə çatmaya bilər.

Bütün bunların üzərinə insanın fərdi xüsusiyyətləri də gəlir. Qadının duyğuları ilə kişinin yanaşması eyni deyil. Gəncin düşüncələri ilə yaşlının həyat təcrübəsi arasında fərq var. Maddi imkanı geniş olan bir insanla ehtiyac içində yaşayan birinə edilən dəvət də eyni üslubda ola bilməz. İnsan hər bir vəziyyətdə fərqli yanaşma tələb edir.

Deməli, İslama dəvət həm elmi, həm də insani bir sənətdir. Bu sənətin əsasında insanı tanımaq dayanır. İnsan həm ümumbəşəri, həm məhəlli, həm də fərdi dəyərləri ilə bütöv bir varlıqdır. Onu tanımadan, onun dünyasını anlamaq üçün səy göstərmədən edilən dəvət yalnız bir tərəfli qalar. Amma insanı bütünlüklə qavramaq bacarığı dəvətin təsir gücünü artırar və həqiqətin qəlblərə yol tapmasına imkan verər.

Azər Hüseynov